taken from the website, PINKArmenia:
History shows, that Armenian women have long taken part in public life. During different centuries women’s participation in public life was expressed in various ways. Armenian women, indeed, have left their trace on the course of Armenian history, and, despite the statement that Armenian is a revered nation, today we don’t know about the outstanding women of our own history.
Do they do not deserve to be mentioned? Were these women not influential enough? Why don’t we know about them?
For centuries many of our intellectuals have referred to women’s issues, and have followed their political and social activities. The situation differs now. Few of our intellectuals refer to women’s activities, but, nevertheless, there are still those who are trying to revive long-forgotten history of our women intellectuals, politicians and public figures, artists and other influential individuals.
Anahit Harutyunyan had a great contribution in the process of introducing to us our ancestress. She is the author of the book “Century of Outstanding Women”, which covers notable Armenian women’s social activities at 19th and 20th the beginning of centuries.
Based on historical facts, it becomes clear, that men and women were equal in Armenian society. In our history women didn’t have a subordinate position nor did they have the stereotype that a man should rule over his wife. In fact, this model, which dates back centuries, is quite unfounded.
This book creates a clear picture of an old, traditional family. The book describes the role of men and women not only in the family, but also in social and political spheres. It is important to mention that in Europe, until the 20th century, women were fighting for their right to vote, while in Armenia, during the establishment of the First Republic (1918), the question didn’t even arise whether women can vote or not? Armenian women both voted and were elected. In Parliament of First Armenian Republic, there were three women: Katarine Zalyan-Manukyan, Varvara Sahakyan, Perchuhi Partizpanyan-Barseghyan. Throughout the end of the 19th century and the beginning of 20th century women’s issues dominated in Armenian media.
Women’s involvement in social sphere was also great. After working out the struggle of National Liberation, the problem of enlightenment arose, without which it would be impossible to unite the nation. It was decided that women could best solve the issue of education, so, at first, it was determined that women needed to be educated. All Around Eastern and Western Armenia schools for girls were opened. That was a powerful movement which was justified. After leaving schools, girls were founding organizations, 90 percent of which were in charge of educational affairs. These women left a huge trace on the history of education.
“The Century of Outstanding Women” breaks many stereotypes about Armenian women and female-male relationships, which have existed in our society for centuries. It browses dusty pages of our history: we can’t read this history in any textbook and there are few who are able to recount these stories. Unfortunately, we don’t recognize our outstanding women and, as long as we remain uninformed moving forward will be much slower and more difficult. It is time to learn and share the prominent Armenian women’s in history.
In the original Armenian:
Պատմությունը վկայում է, որ հասարակական ակտիվ գործունեություն ծավալելը երբեք էլ օտար չի եղել հայ կանանց համար: Տարբեր դարաշրջաններում կանանց մասնակցությունը հասարակական կյանքին տարբեր ձևերով է արտահայտվել: Հայ կանայք, միանշանակ, իրենց հետքն են թողել հայոց պատմության ընթացքի վրա, և, չնայած այն պնդմանը, որ հայ ազգը կնամեծար է, այսօր մենք չգիտենք մեր իսկ պատմության երևելի կանանց:
Մի՞թե այդ կանայք արժանի չեն հիշատակվելու, մի՞թե այդ կանայք բավականաչափ ազդեցիկ չեն եղել, ինչու՞ մենք չենք ճանաչում նրանց:
Դարեր շարունակ մեր մտավորականներից շատերն են անդրադարձել կանանց հարցին, հետևել կանանց քաղաքական և հասարակական գործունեությանը: Այսօր պատկերն այլ է. մեր մտավորականների շրջանում քչերն են անդրադառնում կանանց գործունեությանը, բայց, այնուամենայնիվ, կան դեռ այնպիսիք, ովքեր փորձում են վերակենդանացնել պատմության էջերում վաղուց մոռացված մեր կին մտավորականներին, քաղաքական և հասարակական գործիչներին, արվեստագետներին և այլ ազդեցիկ դեմքերին:
Անահիտ Հարությունյանը մեծ ներդրում ունի մեր նախամայրերի հետ մեզ ներկայացնելու գործում: Նա «Երևելի տիկնանց դարը» գրքի հեղինակն է, որտեղ լուսաբանում է 19-րդ դարի և 20-րդ դարասկզբի երևելի հայ կանանց հասարակական գործունեությունը:
Պատմական փաստերի հիման վրա պարզ է դառնում, որ հայ հասարկությունում կանայք և տղամարդիկ եղել են հավասար: Մեր պատմությունում կինը ստորադաս դիրք երբևէ չի ունեցել, և այն կարծրատիպացած պնդումը, թե տղամարդը պետք է իշխի կնոջը, և թե այս մոդելը դարերի պատմություն ունի, միանգամայն անհիմն է:
Այս գիրքը հին հայկական ավանդական ընտանիքի հստակ պատկեր է ստեղծում: Գրքում հստակ նկարագրված է կնոջ և տղամարդու դերաբաշխումը ոչ միայն ընտանիքում, այլ նաև քաղաքական և հասարակական ոլորտներում: Հարկ է նշել այն փաստը, որ Եվրոպայում կանայք մինչև 20-րդ դար պայքարել են ընտրական իրավունքի համար, մինչդեռ Հայաստանում առաջին հանրապետության ստեղծման ժամանակ (1918 թ.) նույնիսկ հարց չի ծագել` կանայք ունե՞ն ընտրելու իրավունք, թե՞ ոչ: Հայ կանայք և՛ ընտրել են, և՛ ընտրվել: Հայաստանի առաջին հանրապետության խորհրդարանում 3 կին պատգամավոր կար` Կատարինե Զալյան-Մանուկյան, Վարվառա Սահակյան, Պերճուհի Պարտիզպանյան-Բարսեղյան: Ամբողջ 19-րդ դարի վերջում և 20-րդ դարի սկզբում հայկական մամուլում գերակա էր կանանց հարցը:
Հասարակական ոլորտում կանանց ներգրավվածությունը նույնպես մեծ էր: Ազգային-ազատագրական պայքարի ծրագիրը մշակելուն պես` առաջ եկավ լուսավորության խնդիրը, առանց որի հնարավոր չէր լինի համախմբել ազգը: Որոշվեց, որ կրթության հարցը լավագույնս կարող են լուծել կանայք, ուստի առաջին հերթին որոշում կայացվեց կրթել կանանց: Արևմտյան և Արևելյան Հայաստանի ամբողջ տարածքում սկսեցին բացվել օրիորդաց դպրոցներ: Դա մի հզոր շարժում էր, որն արդարացրեց իրեն: Աղջիկները դպրոցն ավարտելուն պես կազմակերպություններ էին հիմնում, որոնց 90 տոկոսը զբաղվում էր կրթական հարցերով: Այդ կանայք կրթության պատմության մեջ խոր հետք են թողել:
«Երևելի տիկնանց դարը» գիրքը շատ կարծրատիպեր է կոտրում հայ կանանց և կին -տղամարդ հարաբերությունների մասին, որոնք մեր հասարակությունում գոյություն ունեն դարեր շարունակ: Այն թերթում է մեր պատմության փոշոտված էջերը. այս պատմությունը չենք կարող կարդալ ոչ մի դասագրքում, և ոչ ոք մեզ չի պատմի դրա մասին: Ցավոք, մենք չենք ճանաչում մեր կարկառուն կանանց և, քանի դեռ տեղեկացված չենք, առաջ շարժվելը շատ ավելի դանդաղ և դժվար կլինի: Ժամանակն է իմանալ և տարածել երևելի հայ կանանց պատմությունը:
